Wat is systemisch werk?

Als individu ben je onderdeel van verschillende systemen: je familie, je gezin, je werk, vrienden, sport. Die systemen geven je identiteit en energie. Ze hebben invloed op hoe je je voelt, wat je denkt en doet. Het meest krachtige en invloedrijke systeem is je familiesysteem. Door jouw bloedband met je (voor)ouders en de generaties na jou, ben je hier onlosmakelijk mee verbonden. Met systemisch werk duiken we dieper in je familiesysteem.

Wat is het doel van systemisch werk?

Met systemisch werk willen we bereiken dat het je goed gaat, dat je je leven ten volle leeft. Oftewel: je voelt je vrij om helemaal te zijn wie je in essentie bent, je doet de dingen waar je écht blij van wordt, je relatie is in evenwicht en het gaat je financieel goed. Als dit allemaal aan de orde is, stroomt de energie en levenskracht vanuit jouw familiesysteem onverhinderd door in jou en de generaties na jou.

Wat als de energie niet (goed) stroomt?

Als het er in je leven niet zo makkelijk aan toe gaat of als je steeds tegen dezelfde problemen aan loopt, speelt er mogelijk iets in je familiesysteem. Dit kan een trauma of nare gebeurtenis zijn bij (een van) je ouders of in je eigen jeugd. Het kan ook iets zijn dat al vele generaties terug plaatsvond en steeds is doorgegeven. Jij kunt daar behoorlijk last van hebben! Het is van belang om je bewust te worden van dit trauma of die gebeurtenis, het aan te kijken en op te ruimen. Dit kan met een familieopstelling. Hierdoor ontstaat ruimte voor jouw licht en levenskracht.

Hoe werkt zo’n familiesysteem?

Een mooie metafoor voor het familiesysteem is een fontein. Els van Steijn beschrijft deze metafoor in haar gelijknamige boek ‘De Fontein’. Deze fontein kun je je voorstellen als meerdere, boven elkaar staande bakken met water. De bovenste bak is het kleinst, de onderste het grootst. Jij staat in de bak onder je ouders en boven je eventuele kinderen. In de bak boven je ouders staan je grootouders, daarboven je overgrootouders, enzovoorts. Als iedereen op zijn eigen plek staat, kan de energie en liefde uit het familiesysteem doorstromen. Het gaat van de bovenste bak naar de bakken eronder, net als het water in een fontein. Dit evenwicht is altijd het doel van het familiesysteem. Wordt dit evenwicht verstoord, dan zal het zich in de diepte herstellen. Daarbij gelden drie regels: in het systeem heeft iedereen recht op zijn plek, er is een balans tussen geven en nemen, en de volgorde is van groot belang. Hieronder licht ik de regels nader toe aan de hand van voorbeelden.

Iedereen heeft recht op zijn plek

Je familiesysteem bestaat uit alle mensen en elementen, die verbonden zijn met het collectief geheugen van je familiesysteem. Dit zijn in de eerste plaats alle bloedverwanten, inclusief halfbroers, halfzussen, geaborteerde kinderen, weggegeven kinderen en verzwegen kinderen. Ook miskramen waarover niet gerouwd is, horen erbij. Verder behoren alle ex-partners tot het familiesysteem, net als daders en slachtoffers, je land van herkomst en familiegeheimen waarover niet gesproken wordt. Wordt iets of iemand in het familiesysteem niet erkend, dan neemt iemand anders uit het systeem – onbewust – deze plek in. Een voorbeeld: na mijn scheiding kende ik mijn ex-partner niet zijn plek toe in mijn familiesysteem. Die lege plek werd onbewust ingevuld door mijn oudste zoon. Hij stelde zich heel volwassen op, hielp bij mij allerlei taken in huis en ging zich bemoeien met de opvoeding van zijn broertjes. Heel lief en goed bedoeld natuurlijk, maar hij ging hierdoor van zijn eigen kindplek af. Hij kon niets meer ontvangen vanuit het familiesysteem en ging voorbij aan zijn eigen verdriet. Door mijn ex-partner innerlijk te erkennen als onderdeel van mijn familiesysteem, als de vader van mijn kinderen, werd de lege plek gevuld en kon mijn zoon weer naar zijn kindplek.

Balans tussen geven en nemen

Alleen als er binnen je familiesysteem balans is tussen geven en nemen, kan de energie blijven stromen. Dit werkt zo: als je iets ontvangt, voel je je diep van binnen schuldig. Dat schuldgevoel kun je vereffenen door iets terug te geven. Gebeurt dit tussen twee personen, dan zijn zij in verbinding met elkaar. Gebeurt dit niet, dan is de balans verstoord en herstelt het familiesysteem, in de diepte, het evenwicht. Stel, een voorouder heeft in het verleden veel geld afgenomen van anderen. Dan is het goed denkbaar dat iemand anders in het familiesysteem, in dezelfde tijd of een latere generatie, in geldnood verkeert. Het gaat bij geven en nemen overigens niet alleen om materiële zaken, maar ook om bijvoorbeeld liefde, aandacht, respect, energie, vertrouwen, dankbaarheid en vriendschap.

De enige uitzondering op deze regel zijn kinderen. Zij hoeven alleen maar te ontvangen.

Volgorde

In familiesystemen is het van belang dat de juiste volgorde aangehouden wordt. Om in de termen van de fontein te spreken: de ouders horen in de bak boven de kinderen, de grootouders boven de ouders, en ga zo maar door. Ook in de bak van de kinderen geldt dat de oudste vooraan staat en de jongste achteraan. De jongste ontvangt dus de meeste energie uit het familiesysteem. De volgorde wordt uit balans gebracht wanneer iemand opstijgt in de fontein (dus naar een bak hoger gaat) of daalt (naar een bak lager gaat). Dit gebeurt allemaal onbewust. In mijn familiesysteem is mijn moeder opgestegen in de fontein. Na de scheiding van haar ouders stond zij, als oudste dochter, naast haar moeder om het huishouden draaiende te houden. Zij ging onbewust van haar kindplek af en ontving hierdoor geen energie uit het familiesysteem. Haar plek in de fontein kwam vrij en die nam ik, als oudste dochter van mijn moeder, op mijn beurt ook onbewust in. Ook ik ging dus van mijn kindplek af. Door deel te nemen aan een familieopstelling, kon ik mijn kindplek weer innemen en hoeven mijn kinderen niet op te stijgen in de fontein.

Wat kunnen we met al die inzichten?

Eigenlijk is geen familiesysteem echt helemaal in evenwicht. Dat heeft onder meer te maken met de tijd waarin onze voorouders leefden. Denk aan vrouwen die niet in hun kracht konden staan, gebeurtenissen in de oorlog waar men niet over sprak, familiegeheimen die werden verzwegen, enzovoorts. Het is voor ons, in het hier en nu, helpend om daar inzicht in te krijgen. Zodat we weten wat van invloed is op ons welbevinden. De vraag is natuurlijk: wat kun je er vervolgens mee? Kun je het veranderen? Het antwoord is: ja en nee. We kunnen niet veranderen wat er in het verleden is gebeurd. We kunnen wel veranderen wat de invloed daarvan op ons is. Daarbij kun je alleen met jouw eigen stuk aan de slag. Soms betekent dit dat je de dingen moet accepteren zoals ze zijn. Soms moet je door angst, pijn en verdriet heen. Maar dan wel alleen je eigen angst, pijn en verdriet. Met systemisch werk kom je erachter wat van jou is en wat van iemand anders uit je familiesysteem. Het trauma en/of lot van de ander kun je dan energetisch bij hem of haar terugleggen. Hierdoor ontstaat bij jou de ruimte om je eigen stuk aan te gaan.

Omarm alle mooie dingen in je familiesysteem!

Nog even ter afsluiting: een familiesysteem bevat ook een heleboel gezonde stromen, krachten en energieën. Bijvoorbeeld spiritualiteit, daadkracht, moed, onvoorwaardelijke liefde, ondernemerszin, creativiteit, muzikaliteit. Die mag je zeker omarmen en in dankbaarheid ontvangen!